De Beverwijker Jan van Zoelen was een opportunist zoals die in de oorlog en door het fascisme de kop opstaken. Nadat hij als “zwarthandelaar” was gearresteerd is Van Zoelen voor de Sicherheitsdienst gaan werken. Door zich voor te doen als illegaal werker en te collecteren voor het verzet, won Van Zoelen het vertrouwen van zijn slachtoffers. Het geld hield hij voor zichzelf en de verkregen inlichtingen verkocht hij door aan de SD.
Voor elke aangebrachte joodse onderduiker ontving Van Zoelen een premie (‘kopgeld’) van 7,50 gulden. Ook gaat het verhaal dat in één geval Van Zoelen met zijn slachtoffers had afgesproken op het station van Haarlem, waar hij hen – tegen hun zin in – eerst een wapen verkocht. Daarna werden zij door de gereedstaande SD ingerekend. Voor gewapende ’terroristen’ ontving Van Zoelen een hogere premie dan voor ‘gewone’ onderduikers.
Aat Kater
Zo komt Van Zoelen ook in contact met de Beverwijkse communist Aat Kater. Van de oud-Spanjestrijder is na zijn terugkeer in Nederland door de regering het staatsburgerschap afgenomen. Aat zit ondergedoken in Beverwijk en wil uitwijken naar het oosten van het land, waar hij minder bekend is.
Van Zoelen zegt hem zijn hulp toe. Hij neemt hem mee naar Deventer, waar ze in de stationsrestauratie koffie drinken. Daar wordt Aat door Van Zoelen uitgeleverd aan de SD. Van Zoelen keert terug naar Beverwijk met het verhaal dat hij Aat in veiligheid heeft gebracht.
In de gevangenis ziet Aat kans om, in het wasgoed verstopt, aan zijn vrouw een briefje te bezorgen waarin hij haar vertelt aan de SD te zijn uitgeleverd en waarschuwt voor de verrader. Zij geeft het bericht door aan de illegaliteit en in de illegale kranten verschijnt de waarschuwing, dat Van Zoelen een medewerker van de SD is. Hoewel Van Zoelen hiervan op de hoogte is gaat hij door met zijn verraderspraktijken.
De aanslag
Door een Beverwijkse verzetsgroep wordt Jan Bonekamp gevraagd om de verrader onschadelijk te maken. Het duurt nog twee maanden voordat Jan hem eindelijk in het vizier krijgt. Hij heeft een foto van de verrader en speurt naar hem in de omgeving van zijn woning aan de Berkelaan.
Op dinsdagavond 7 maart 1944 ziet Jan Bonekamp de verrader uit zijn woning vertrekken. Rond 8 uur ’s avonds, op de hoek van de Zeestraat en de Groenelaan, schiet hij Van Zoelen neer. Die wordt zwaargewond hotel-restaurant Parkzicht binnengedragen en door de toegesnelde dokter Büller onderzocht, voordat hij naar het Rode Kruisziekenhuis wordt gebracht. Van Zoelen overlijdt de volgende dag.
Nasleep
Naar aanleiding van deze en drie andere aanslagen in korte tijd volgen wraakacties van de bezetter. De als anti-Duits bekend staande Dokter Büller werd op 9 april door een ‘Silbertanne-commando’ in de deuropening van zijn woning doodgeschoten. Gevolgd op 16 april door een razzia in Beverwijk en Velsen-Noord, waarbij 470 jonge mannen werden opgepakt.
Voor Aat Kater volgde na zijn arrestatie gevangenschap in de concentratiekampen Vught en Dachau, waar hij op 29 april 1945 werd bevrijd. In 1947 kreeg hij zijn Nederlanderschap terug. Op op 31 juli 1948 overleed hij aan de gevolgen van een bedrijfsongeval op de papierfabriek. De CPN afdeling Beverwijk betuigde haar medeleven. “Hij was Spanjestrijder en verbleef twee jaar in Dachau.”
Bronnen:
- Jan van der Linden, Bromsnor tussen de aardbeienvelden
- Jan Brasser, Kleine Jan. Eén van ons
