Op 14 januari is in IJmuiden Lena de Haas–Deiman op 102-jarige leeftijd overleden. Lena werd geboren in Ter Apel, Zuidoost Groningen. Elke dag moest zij een uur lopen naar de katholieke meisjesschool in Emmer-Compascuum, terwijl de openbare lagere school dichterbij was. Als ze geluk had kon ze zwart meeliften op de tram.
Twee keer per dag moest ze op school naar de mis, waar de arme meisjes ook aardappels moesten schillen voor de welgestelde kinderen. Schoenen droeg ze pas voor het eerst toen ze 12 jaar oud was. De armoede en ongelijkheid die ze in haar kindertijd ervaarde legde de grondslag voor haar latere overtuiging.
Op 12-jarige leeftijd verhuisde het gezin naar IJmuiden omdat een broer werk kreeg aan de elektrificatie van het spoor bij Beverwijk. In 1933 werd Lena door haar vriendin Corrie overgehaald om mee te gaan naar een bijeenkomst in het ‘Leninhuis’ van de Communistische Partij aan de Velserduinweg. Het was het jaar van de grote visserijstaking.
Ook trokken ze op met de bemanning van de Russische houtboten die hun vracht kwamen lossen bij de papierfabriek in Velsen-Noord. Er werd samen geroeid over het Noordzeekanaal en aan boord gegeten. Daar was ook een ‘Leninhoek’ ingericht, met boeken en afbeeldingen van de Russische revolutionair. Tot grote verwondering van Lena en Corrie was de stuurman van de boot een vrouw. “In Sovjet-Rusland, dáár gebeurde het!”
In 1936 wilden de twee naar naar Rusland. Het schip de “Oude Bolsjewiek” zou na vertrek uit Velsen-Noord eerst Rotterdam aandoen alvorens terug te keren naar Moermansk. Vroeg in de ochtend zijn Corrie en Lena met de fiets van huis vertrokken, met op zak een brood en een paar appels. In Rotterdam lukte het ze om als verstekeling aan boord te klimmen, maar werden voor vertrek ontdekt. Na een maaltijd met de bemanning werden ze door de Rotterdamse politie naar huis gestuurd.
De NSB sprak over twee meisjes die door de Russen waren “geronseld”. Ook de IJmuider Courant deed bericht van de vermissing: “Dezer dagen werden alhier twee minderjarige meisjes vermist, waarvan de opsporing door de ouders werd verzocht. Reeds deed het gerucht de ronde, dat de meisjes met een Russische houtboot waren meegegaan. Dit gerucht bleek onjuist. De meisjes zijn inmiddels weer in haar ouderlijke woning teruggekeerd.”
Lena nam actief deel aan het verzet tegen de fascistische bezetter en reisde na de oorlog vijf keer naar de Sovjet-Unie. Ze hield vast aan haar communistische overtuiging. Wij zijn Lena dankbaar voor het vele werk dat zij in al die jaren voor de beweging heeft gedaan.
Communisten Haarlem–IJmond
