Beste vrienden en vriendinnen,
Ik ga u geen gedetailleerd overzicht geven van de Februaristaking zelf. Hiervan zijn in de loop der tijd interessante boeken verschenen waarvan de trilogie: ‘Februari’ van Theun de Vries op mij een grote indruk naliet. Ik wil deze keer de aandacht vestigen op de in de Koude Oorlog vertekende situatie en het klimaat waarin zich het grote verzet voltrok en de tot nu toe verzwegen beslissende rol van de arbeidersklasse en hun leiding.
De werkelijkheid van die tijd, zoals ik die beleefde, was geheel anders dan het beeld daarvan zoals dat is gecreëerd gedurende de koude oorlog. Bovendien wil ik de nadruk leggen op de nog veel grotere staking van april/mei 1943. De April-meistaking, die tot nu toe totaal wordt verzwegen in de officiële herdenkingen. Die staking vormde mede de aanleiding tot een definitieve ommekeer in de geschiedenis van de Duitse bezetting van Nederland.
De Februaristaking van 1941 en de April-meistakingen in 1943 zijn de grootste overwinning van ons volk op een bezettende macht sinds de tachtigjarige opstand in de 17de eeuw tegen Spanje, toentertijd de machtigste mogendheid ter wereld. Het waren toen ook al de arbeidende mensen, de ambachtslieden die de leiding hadden in die grote volksopstand. Dat waren de Geuzen die in Engeland als bannelingen een schitterende organisatie, strategie en operatieplan hadden voorbereid die zich vanuit Den Briel uitspreidde over het gehele land.
Zij organiseerden en bewapenden, in tegenstelling met Willem van Oranje, de bevolking. Dat was het begin van de grote overwinningen zoals die in Den Briel, Alkmaar en Leiden. Zowel ten aanzien van het tachtigjarige opstand als van het verzet in de Tweede Wereldoorlog werd de doorslaggevende betekenis van de rol van de arbeidersbevolking bewust genegeerd. Daardoor ging de grote betekenis van het brede verzet van ons volk, zowel voor ons eigen land als voor de andere landen, bijna verloren.
De Duitsers beschouwden Nederland als een ‘Germaanse Broederstaat’ die zij wilden annexeren in het Groot Duitse rijk. Zij noemden ons daarom in de beginne ‘Edel Germanen’. Dit idee werd bij hun gesterkt door het vriendelijke asiel, dat hier te lande in 1918 werd verleend aan de Duitse keizer en de enthousiaste opname in 1937 in de Oranjefamilie en het staatsbestel van de Duitse SS’er, Bernhard von Lippe-Biesterfeld, later prins Bernhard genoemd. Wie over de rol van dit heerschap meer wil weten leze het boek van Wim Klinkenberg: ‘Prins Bernhard’.
De Februaristaking in Amsterdam ontstond uit de woede van de Amsterdamse arbeiders over het deporteren van onze joodse landgenoten. Die strijd sloeg over naar Kennemerland en de Zaanstreek. De illegale communistische partij heeft dit verzet georganiseerd en ontketend met het beroemde pamflet: Staakt, Staakt, Staakt. De Communistische Partij van Nederland is de enige partij geweest die georganiseerd als illegale partij de bezettingstijd heeft voorbereid. Op hun congres in 1938 , dat was twee jaar vóór de Duitse inval in Nederland, werd dit als volgt gemotiveerd:
‘Er kan geen twijfel aan bestaan, wat de houding van onze partij moet zijn tegenover de bedreiging van de Nederlandse onafhankelijkheid door Nazi-Duitsland. Wij zijn voor de verdediging van de Nederlandse onafhankelijkheid zonder voorbehoud en tot elke prijs, tegen de fascistische aanval uit het buitenland en tegen zijn medeplichtigen. Wij zijn voor de verdediging van de Nederlandse onafhankelijkheid, omdat de Nederlandse taal en cultuur, wetenschap en kunst tegen fascistische onderdrukking moeten worden verdedigd.’
Elf communistische leiders van de Februaristaking zijn gefusilleerd. We moeten eerlijk zijn ten aanzien van hun grote bijdrage en moed die deze mensen van communistische huize voor onze vrijheid opbrachten. We zijn tegenover de nabestaanden van deze mensen verplicht om hun bijdragen te respecteren. Ook dit is bewust zwaar onderbelicht gebleven.
De April-meistaking van 1943 in Hengelo ontstond uit de woede van de arbeiders bij de Storkfabrieken over het Duitse bevel om 300.000 Nederlandse oud-militairen als slavenarbeiders naar Duitsland te deporteren. De Storkarbeiders gingen langs de andere bedrijven om ook daar de arbeiders op te roepen in staking te gaan. Ook hier kwam het tot grote openlijke demonstraties waarop de fascisten het vuur openden waarbij 140 arbeiders om het leven kwamen. Tevens werden 80 leidinggevende arbeiders standrechtelijk gefusilleerd.
De April-meistaking sloeg ook over naar Hoogovens, de Blikfabrieken in Krommenie en de Papierfabrieken in Velsen/IJmuiden. Hier werden 10 arbeiders ter dood gebracht. Dat waren Johan van Lemmeren, Gerard Wiersma, Theo Rijkhoff en Henk Blank van de Blikfabrieken. Theo Hendrikse, Nico van Nieuwkoop en Jacob Wijker van Hoogovens. Piet Houtkooper, Henk Strating van de Papierfabriek en Herman Pieter de Noo, stationschef Velsen/IJmuiden.
Alleen al in de hier noemde stakingen waren dat in totaal 230 doodgeschoten arbeiders en vele gewonden. De stakingen en de openlijke demonstraties tegen de Duitse bezetter, stonden onder leiding van de georganiseerde arbeidersklasse. De Duitsers waren hevig geschrokken van die enorme openlijke tegenstand. Dat hadden zij nergens in Europa nog meegemaakt.
De Duitsers werden door het brede verzet van de Nederlandse arbeiders in de verdediging gedwongen. Zij hadden ondervonden dat het Nederlandse volk en vooral haar arbeidersklasse, zich niet liet inlijven bij Duitsland en grepen in steeds grotere mate terug op intimidatie en geweld om het Nederlandse volk te onderdrukken. Tegelijkertijd werd de bereidheid van de Nederlanders om verzet te plegen groter. De annexatiebedoelingen van de Duitsers leden een gevoelige nederlaag.
De April-meistaking in 1943 breidde zich snel uit zich over het gehele land. Deze grote zeer beslissende staking voor het behoud van de soevereiniteit van ons land, wordt tot op deze dag nog volledig genegeerd in de officiële herdenkingen. De openlijke demonstraties en stakingen hadden tot resultaat dat de Duitsers de annexatie van Nederland bij Duitsland niet dorsten door te zetten uit angst dat andere landen dit soort verzet zouden overnemen. Deze moedige opstand van de arbeiders in talloze bedrijven, winkels en op het platte land, was het werkelijke verzet van ons volk tegen het inlijven van Nederland bij Duitsland. De bedoeling van de Duitse fascisten mislukte.
Men probeert al jarenlang de grote betekenis van dit brede arbeidersverzet op allerlei mogelijke manieren te verduisteren met heroïeke cowboyverhalen over de heldendaden van de zogenaamde ‘soldaten van Oranje’. Zelfs de holocaust en de belevenissen van dat stakkertje Anne Frank, werd op grote propagandistische schaal misbruikt om het verzet te maskeren. Met talrijke spannende films werd systematisch de betekenis van de Amerikaanse en Engelse bijdrage in de vernietiging van de Duitse oorlogsmachine, overdreven.
De categorie die geen wezenlijke bijdrage aan het verzet heeft geleverd is de rechtse sector die nu de betekenis van het verzet wegmoffelt. Erger nog, zij werkte samen met de bezetter om het verzet te smoren. Het verdringen van het verzet begon al in de oorlog. Het werd de hoofdactiviteit waarmee de werkelijke ‘Soldaten van Oranje’, de bannelingen in Londen, zich bezig hielden. Zij waren bezig verzetsmensen te liquideren. Zij legden daartoe contact met de Duitse inlichtingendiensten waarmee zij samenwerkten. Dat werd bekend onder het ‘England Spiel’ en de ‘Velser Affaire’. Conny Braam heeft hier diepgaand onderzoek naar gedaan zonder op medewerking van de overheid te kunnen rekenen.
Het officiële establishment gebruikt letterlijk alle middelen om ook de werkelijke betekenis van het serieuze gewapende verzet te verduisteren. Dat verzet was gericht op het verkrijgen van distributiebonnen voor het dagelijkse eten van de onderduikers, het vernietigen van persoonsgegevens in de gemeentelijke archieven, het bevrijden van verzetsstrijders, het liquideren van politiefiguren die zich bezig hielden met het ophalen van joodse mensen en verzetsstrijders.
Het echte grote resultaat van het verzet kwam voort uit de organisatie van het massale arbeidersverzet zoals de enorme openlijke stakingen, demonstraties en de politieke invloed van de illegale media op het voor de Duitsers slopende lijdelijke volksverzet. Het organiseren van het onderduiken van mensen die weigerden naar Duitsland om daar te gaan werken, het organiseren van de voedselvoorziening voor de onderduikers, het openlijk verzet van de vier en half duizend artsen tegen het zich aan te moeten sluiten in de Duits gezinde ‘Artsenkamer’.
In Rotterdam werden bijvoorbeeld de straatnaamborden van de ene kant van de straat naar de andere kant verplaatst waardoor Duitse legereenheden in Dordrecht terecht kwamen in plaats van Hoek van Holland. Dat waren de grote bijdragen die in deze vorm van verzet werd geleverd door duizenden mensen. Veel mensen drukten krantjes die systematisch en regelmatig door koeriers werden verspreid. Door de continuïteit hiervan was dit soort werk even gevaarlijk als het gewapende verzet. Het heeft vele mensen het leven gekost en werden veel mensen naar concentratiekampen gedeporteerd.
De Captains of Industries, die nauw verbonden waren met de Londense bannelingen, waren tijdens de oorlog druk bezig met het produceren van oorlogsmateriaal en bunkers voor de Duitsers. Zij werkten nauw samen met de Duitse bezetters en richtten hiertoe zelfs de organisatie ‘De Nederlandse Unie’ voor op. Die stond onder leiding van de Quay, Van Einthoven en Linthorst Homan. Zij gingen er van uit dat Duitsland de oorlog zou winnen en verklaarden zich bereid om met de Duitse bezetters samen te werken .
De historicus Lou de Jong heeft in zijn Magnum Opus: ‘Het Koninkrijk der Nederlanden in de Tweede Wereldoorlog’, geen goed woord over voor dat driemanschap, die hij van collaboratie beschuldigde. De Quay werd nota bene minister president en Van Einthoven hoofd van de Binnenlandse Veiligheids Dienst, de BVD! Linthorst Homan werd commissaris van de koningin!
In werkelijkheid waren het de ‘soldaten van Oranje’ in Engeland die de weg effenden waarlangs dat tuig bestuurlijke verantwoordelijkheden kon krijgen in ons land. Dat was het spul, dat eigenlijk voor de rechter had moeten komen wegens landverraad inclusief de ‘Soldaten van Oranje’ die als collaborateurs samenwerkten met de Duitse geheime diensten.
De Quay, van Einthoven en Linthorst Homan aanvaardden de onherroepelijkheid van de Duitse suprematie in Europa en toonden hun landverraderlijke houding met de bereidwilligheid van samenwerking met de fascistische bezetter. Het is werkelijk een schande voor ons mooie land dat zulke lieden na de oorlog de hoogste overheidsfuncties hebben kunnen vervullen.
Tot 1942 stond op de hoeken van vele straten: ‘Duitsland wint op alle fronten’. Dat was helaas ook waar tot die tijd. De grote ommekeer in de oorlog gebeurde met de nederlaag van de kern van het ‘Zesde Duitse Leger’. Dit zwaar bewapende en best getrainde leger met 350.000 man elitetroepen, die ook ons land binnenvielen, werd in Stalingrad volledig in de pan gehakt. In de daarop volgende slag om Kursk werden het gehele gemechaniseerde leger en de luchtmacht van Duitsland bijna volledig vernietigd.
Dat betekende de definitieve genadeslag voor de Duitse oorlogsmachine. Let wel, dat was anderhalf jaar vóór de Engels-Amerikaanse invasie in West Europa!
Het was de eerste keer dat de Hitlerfascisten hun verlies moesten toegeven. Vier dagen lang klonk treurmuziek over de radio. Pas toen er de definitieve omwenteling kwam in de Duitse veroveringssuccessen met de beslissende nederlaag in Stalingrad in begin 1943, sloten lieden, die mee hadden gedaan aan het Duitse onderdrukkingsapparaat, zich aan bij een de z.g. ‘Orde Dienst’, de OD. Dat bleek later een verlengstuk te zijn van het ‘Militaire Gezag’.
De verzetsmensen vertrouwden die club niet omdat zij vreesden dat zij na de oorlog de dictatuur wilden invoeren. Dat bleek juist te zijn. Het in het geheim gevormde ‘Militaire Gezag’ onder generaal Kruls deed in wezen een staatsgreep door het verzet terzijde te schuiven. Prins Bernhard speelde als z.g. ‘Bevelhebber’ van de ‘Binnenlandse Strijdkrachten’ hierbij een kwalijke rol.
We beleven 70 jaar lang een periode waarin het rechtse, rijke establishment het voor elkaar wist te krijgen om de werkelijke betekenis van het verzet van onze arbeidersgemeenschap en de enorme betekenis daarvan voor het behoud van onze soevereiniteit weg te moffelen. Er kwam een campagne opgang waarmee het doorslaggevende verzet van de arbeiders bewust onderbelicht is gebleven met behulp van een gigantische propaganda over een heroïek van lieden die in werkelijkheid samen met de Duitsers het verzet wilden breken.
Churchill heeft in het geheim tot het laatste moment getracht de opening van het Tweede Front tegen te houden en invasie te doen in Griekenland, de ‘buik van Europa’. Twee weken na de Duitse capitulatie in mei 1945 wilde Winston Churchill, samen met het Hitlerleger, de ‘derde wereldoorlog’ tegen de Sovjet-Unie beginnen. Dat plan heette: ‘Operation Unthinkable’.
Met de koude oorlog werd voor de rechtse sector een comfortabele sfeer geschapen waarin dit alles mogelijk was. Niet voor niets wil deze categorie de Koude Oorlog weer aanwakkeren. De Koude Oorlog kwam als een geschenk uit de hemel vallen voor hen die op één of andere manier hand- en spandiensten hadden verleend aan de Duitse bezetter.
De tijd is aangebroken om de rechtse sanctie op de ware betekenis van het verzet te doorbreken. Gelukkig is er een begin mee gemaakt ten aanzien van de Februaristaking waarvan de betekenis jarenlang onder de mat werd geveegd.
Onder de jonge generatie begint een grote belangstelling te ontstaan voor deze vormen van het verzet tegen de Hitlerfascisten. De feiten tonen aan dat juist de vorm van het arbeidersverzet, vanwege haar specifieke, openlijke karakter, uniek is geweest in heel Europa. Dit voor ons volk verzwegen verzet, heeft de Duitsers van hun oorspronkelijke bedoeling doen afzien om Nederland in het ‘Groot Duitse Rijk’ te annexeren.
Tot besluit lijkt het mij nuttig om even stil te staan bij wat er gebeurd zou zijn als de arbeiders en andere werkende mensen in Noord Holland met de Februaristaking en de arbeiders in het oosten de moedige openlijke strijd van de April-meistakingen niet hadden gevoerd. Dan was Nederland vroegtijdig ingelijfd in het Duitse rijk, dan waren onze jongens, net als in Oostenrijk, opgenomen in het Duitse leger en waren zij ingezet aan het oostfront en Afrika. Dan waren massa’s boeren gedwongen geworden om naar Oost Europa te emigreren om die landen te ‘germaniseren’ en de plaats in te nemen van verdreven en vermoordde Slavische boeren.
Nederland zou de vijand van de geallieerden zijn geweest met alle gevolgen van dien. Het verhinderen dat Nederland werd opgenomen in het Duitse rijk, is de werkelijke uitkomst van het brede verzet van ons volk dat met de grote stakingen en manifestaties werd ingezet door onze arbeiders.
Laten wij er met zijn allen voor zorgen dat het nieuwe ijzeren gordijn wat de rechtse wereld om ons verzet heeft gehangen, eindelijk wordt opengescheurd zodat de werkelijkheid zichtbaar wordt.
Dat is de historische opgave die de vele gevallenen in het verzet van de Februaristaking en de April-meistaking, aan ons nalieten.
Ik geloof dat de tijd voorbij is dat de vakbeweging zich beperkt tot loonstrijd en het opvangen van de gevolgen van de maatregelen van de ondernemer.
Er vindt in deze tijd een ingrijpende transitie plaats naar een nieuw tijdperk. Dat is ongetwijfeld een tijdperk zonder kapitalisme. Het volk eist meer zeggenschap in het maatschappelijk bestuur en in hun bedrijven. Het moet een aanzet zijn voor onze vakbeweging om het kapitalisme veel harder aan te pakken en zich niet meer te beperken tot loonstrijd en het opvangen van de gevolgen van de maatregelen van de bedrijfseigenaren, maar in het offensief te gaan voor het afschaffen van het privébezit van productiemiddelen, banken en grond.
Hieraan ligt een veel breder strijdgebied ten grondslag dan alleen loonstrijd en het opvangen van de negatieve maatregelen van de bedrijfseigenaren door ‘sociale paragrafen’. Daartoe moeten nieuwe strategieën en strijdplannen voor worden uitgewerkt en operationeel worden gemaakt.
Dat lijkt mij de les die we moeten trekken uit het rampzalige gevolgen van het functioneren van het kapitalisme dat in laatste instantie uiteindelijk steeds weer de moeder van het fascisme blijkt te zijn.
De overwinning in de strijd voor een tijdperk zonder de kapitalistische tweedeling is het diepere verlangen waar de arbeiders in de Februaristaking samen met de arbeiders in de April-meistakingen voor streden.
Ik dank u voor uw aandacht.
